در اين مقاله سعي ما بر آن است كه بر اساس شواهد تاريخي و علمي به بررسي يكي از يافته هاي اساسي و مهم امانويل كانت پرداخته و هر چه بيشتر آن را موشكافي كرده و مورد واكاوي قرار دهيم. كانت در نقد خرد ناب نقش فعال و خلاقيت شناسنده(عاقل) را در بازسازي واقعيت بيروني درك كرده، و هدف انسان يا عاقل شناسنده را بيشتر در چيره شدن و مهار كردن چيزها مي داند. يعني در واقع عامل شناسنده يا عاقل مي خواهد بر محيط و چيزها مسلط شود و هدف اصلي اش همين است. همچنين بايد اين نكته را نيز گوشزد كرد كه عامل شناسنده يا عاقل، تا زماني كه چيزها در جريان عمل درست كار كنند تلاشي براي شناسايي چيزها و شناختن صفات و ويژگي هاي آن ها انجام نمي دهد و اگر هم در اين ميان تلاشي انجام دهد براي درست تر كار كردن چيزها است.
حال سعي مي كنيم به دو سوال اساسي در باب اين تئوري پاسخ گوييم. 1- عامل شناسنده يا عاقل چگونه به اين ويژگي دست يافت تا بتواند چيزهاي جهان را مورد شناسايي قرار دهد. 2- نقش واقعيت بيروني در دستيابي عامل شناسنده به ويژگي مورد نظر چه بوده است. براي پاسخ به سئوال اول از شواهد تاريخي، كاوش هاي باستان شناسي و ساختار فيزيولوژيك مغز كمك مي گيريم. پاسخ ما بر پايه ي نظريه جوليان جينز در باب ذهن انسان است. انسان در مرحله اي از تاريخ(يعني تقريبا از 2000 سال پيش به قبل) فاقد آگاهي بوده يا به عبارت ديگر عامل شناسنده يا عاقل نقشي در شناسايي چيز هاي جهان نداشته و تمامي داده هاي ذهن انسان و فعاليت او ناشي از ارائه فراميني بوده كه توسط خدايان بدو ابلاغ مي شده است. انسان متعلق به اين دوره را انسان با ذهن دو جايگاهي مي ناميم. از مشخصه هاي اساسي ذهن دو جايگاهي تمركز فعاليت ذهن بر روي نيمكره راست مغز است كه بر خلاف او انسان داراي آگاهي تقريبا 90 درصد نيمكره ي راستش كاركردي ندارد.انسان اين دوره فاقد قدرتي به نام آگاهي بوده و تمامي فعاليت هايش معطوف به نداهاي توهمي صادر شده توسط خدايان بوده است. كه اين خدايان در ابتدا به صورت خانوادگي و شخصي بوده و در گذر زمان متكامل تر شدند. كاوش هاي باستان شناسي نشان داده كه هر خانواده خداهايي به صورت شخصي در مكاني خاص از خانه خود داشته است. همچنين خدايان به هيچ نحو " زاييده ي خيال" كسي نبودند. آن ها اراده ي انسان بودند، آن ها دستگاه عصبي انسان ، احتمالا نيمكره ي راست او را اشغال كردند، و از صنايع تجربي هشدار دهنده و فرضي، اين تجربه را به شكل گفتار روشن منتقل كرده كه سپس به انسان مي گفتند چه بكند. اين گفتار از درون شنيده غالبا لازم بود. منسوب باشد به جسد مرده سرداري يا جسم تذهيب شده ي مجسمه اي با چشمان جواهر نشان در خانه ي مقدسش. بررسي هاي نشان داده بر روي بيماران اسكيزو فرنيك نيز مويد وجود چنين خاصيتي در ذهن انسان مي باشد. بيماران اسكيزوفرنيك نداهايي را به صورت آشفته و گاه به صورت واضح دريافت كرده و داراي توهمات شنيداري نيز مي باشند. تحقيقات درباره انسان هاي معمولي نيز بوسيله ي فعال سازي سمت راست مغز و ايجاد شوك به اين قسمت مغز نيز به درستي تئوري ما كمك مي كند. تصور انسان با ذهن دوجايگاهي كه قادر به فريب دادن انساني ديگر نيست و در واقع فاقد من تمثيلي (يكي از مهم ترين مشخصه هاي دنياي استعاري عبارتست از استعاره اي كه از خودمان داريم، يعني من تمثيلي كه مي تواند به شيوه ي نيابتي در تخيل ما جابه جا شود" شركت كند" و دست به كارهايي بزند كه ما در عمل آن ها را انجام نمي دهيم. براي مثال اگر در حالي كه در جنگل قدم مي زنيم بر سر دوراهي برسيم، و بدانيم كه يكي از مسيرها پس از پيچ وخم هاي بيشتري ما را به مقصد مي رساند مي توانيم مسير طولاني تر را با من تمثيلي خود در ذهن بپيماييم و ببينيم آيا چشم اندازها و بركه هاي مسير طولاني تر ارزش انتخاب آن را دارد. بدون آگاهي و همراهي با نيابت من تمثيلي ما توان انجام دادن چنين كاري را نمي توانيم داشته باشيم. شايد تا حدودي دور از ذهن باشد، اما شواهد تقريبا حاكي از وجود چنين انساني است. تحقيقات در مورد نوشته هاي اين دوره و بقاياي نوشتاري به جا مانده نيز اين امر را نشان مي دهد . نوشته ها معمولا به صورت فرامين و دستور هاي خدايان است كه به شخص ابلاغ شده و ردپايي از فكر كردن در آن ها يافت نمي شود. براي ملموس تر شدن بحث درخواست مي كنم توجه خود را به مواقعي معطوف كنيد كه در تنهايي خويش به خيال پردازي و رويا مي پردازيد. به گذشته، آينده و آرزوهايي كه دوست داريد به وقوع بپيوندد، فكر مي كنيد. ودر مخيله خود تمامي راه ها را براي فريب دادن يك شخص بررسي مي كنيد. اين مشخصه ها همگي براي انسان داراي آگاهي قابل تعريف است. احتمالا در دوران دو جايگاهي آرامش و امنيت بيشتري وجود داشته و انسان ها براي تقابل و درگيري دليلي نمي يافتند و تنها مطابق فرامين خدايان خود عمل مي كرده اند. در دوران دوجايگاهي، ذهن دوجايگاهي بود كه كنترل اجتماعي را داشت نه ترس، يا سركوب يا حتي قانون، هيچ جاه طلبي شخصي، هيچ دشمني شخصي، و هيچ ناكامي شخصي و هيچ چيز شخصي وجود نداشت، چون انسان هاي دو جايگاهي نه آگاهي داشتند و نه من تمثيلي كه با آن شخصي شوند. تمام ابتكار عمل نداي خدايان بود.
حال كه به توصيف ويژگي هاي انسان با ذهن دوجايگاهي پرداختيم دلايلي را براي گذار انسان از مرحله ي دوجايگاهي به مرحله ي آگاهي ذكر مي كنيم. اجازه بدهيد به ملاقات دو فرد از دو فرهنگ دوجايگاهي متفاوت توجه كنيم. بگذاريد تصور كنيم كه آن ها زبان يكديگر را نمي دانند و در تملك خدايان متفاوت هستند. كمبود دارايي هاي نسبي انسان باعث مي شد كه انسان ها براي تامين نيازهاي خود به مبادله كالا بپردازند، و اين دستورات سرچشمه اي جز فرامين خدايان ندارد. اما نداهاي جنگ افروزانه ي خدايان سبب درگيري و جنگ بين افراد مي شد. قتل عام و كشتار انسان هاي با دو فرهنگ متفاوت باعث افزايش استرس شده و نقش بازدارندگي را در تقابل دوباره ي آن ها و پيروي از نداهاي خدايان ايفا مي كرد. پيدايش نوشتار و تبديل فرامين خدايان به متون حك شده بر روي لوحه ها نيز نقش فرامين و نداهاي توهمي خدايان را كم رنگ تر كرد و بدين طريق توجه انسان ها بيشتر به پيروي از فرامين نوشتاري معطوف شد تا پيروي از نداهاي توهمي خدايان. در قسمت هاي قبل اشاره اي به فريبكاري به مثابه يكي از مشخصه هاي انسان داراي آگاهي داشتيم. فريبكاري براي انسان دوجايگاهي راهي براي فرار از كشته شدن توسط انسان هاي قبايل ديگر بود. و حفظ جان خود بوسيله ي سرپيچي از فرامين خدايان. پس سرپيچي در طول زمان نقش فزاينده اي را در فروپاشي ذهن دوجايگاهي داشت. همچنين يك سري مكانيسم هاي استعاري نيز نقش مهمي در فروپاشي ذهن دوجايگاهي و گذار به مرحله ي آگاهي داشت. استعاره در كلي ترين مفهوم آن عبارتست از به كار بردن كلمه اي براي چيزي به منظور توصيف چيز ديكري سبس نوعي شباهت بين آن ها و يا ميان روابط شان با چيزهاي ديگر. بايد متذكر شد كه تعريف ما از استعاره نسبت به تعريفي كه در ادبيات از استعاره مي شود اندكي متفاوت و كلي تر است. نقش معمولي استعاره عبارتست از تمايل به نام گذاري جنبه ي خاص از چيزي يا توصيف چيزي كه براي آن كلمه اي وجود ندارد. چيزي كه بايد نام گذاري، توصيف،بيان و يا از لحاظ واژگاني گسترده شود، و به كمك چيزي شبيه تر و آشنا تر روي موضوع عمل كنيم. تولد استعاره به مثابه روشي براي استفاده از خفايا و وازگان زبان است تا از تمام ظرفيت هاي موجود زبان استفاده شود.بحث پيرامون استعاره و نقش آن در فروپاشي ذهن دو جايگاهي بحثي گسترده و از حوصله كار ما خارج است. هدف ما فقط اشاره به اين موضوع به خاطر نقش مهم آن در تولد آگاهي بود. حال كه به ديرين شناسي آگاهي و روند تكامل انسان از مرحله ي ذهن دوجايگاهي به مرحله ي آگاهي سوبژكتيو پرداختيم، و پاره اي دلايل را براي گذار انسان برشمرديم. به سئوال دوم خود در ابتداي مقاله بازمي گرديم. با توجه به تفاصيل و توضيحات شايد روشن شده باشد كه واقعيت هاي بيروني باعث بوجود آمدن آگاهي در انسان شده اند. و اين سنت قديمي فلسفه درهم شكسته شد كه ما به وسيله ي ذهن خود به شناسايي ذهن ديگران مي پردازيم، و اين ذهن ديگران و رفتارهاي آن ها سبب آگاهي ما شده است. همچنين اين ديدگاه كه آگاهي با تولد زبان بوجود آمده نيز درهم شكسته شد. فلسف ي قرن بيستم توجه خود را بيشتر معطوف به زبان و بازي هاي زباني كرده و عامل اساسي در شناسايي واقعيت بيروني(ابژه) را زبان و استعاره هاي موجود در آن مي داند. اما بر اساس نظريه مطرح شده در بحث ما و تحقيقات موجود تولد زبان به مراحل پيش از آگاهي برمي گردد. و تولد زبان مقارن با تولد آگاهي نبوده، بلكه فقط استعاره هاي زباني به عنوان يكي از عوامل تاثيرگذار در بوجود آمدن آگاهي بوده است.
حال سعي مي كنيم به دو سوال اساسي در باب اين تئوري پاسخ گوييم. 1- عامل شناسنده يا عاقل چگونه به اين ويژگي دست يافت تا بتواند چيزهاي جهان را مورد شناسايي قرار دهد. 2- نقش واقعيت بيروني در دستيابي عامل شناسنده به ويژگي مورد نظر چه بوده است. براي پاسخ به سئوال اول از شواهد تاريخي، كاوش هاي باستان شناسي و ساختار فيزيولوژيك مغز كمك مي گيريم. پاسخ ما بر پايه ي نظريه جوليان جينز در باب ذهن انسان است. انسان در مرحله اي از تاريخ(يعني تقريبا از 2000 سال پيش به قبل) فاقد آگاهي بوده يا به عبارت ديگر عامل شناسنده يا عاقل نقشي در شناسايي چيز هاي جهان نداشته و تمامي داده هاي ذهن انسان و فعاليت او ناشي از ارائه فراميني بوده كه توسط خدايان بدو ابلاغ مي شده است. انسان متعلق به اين دوره را انسان با ذهن دو جايگاهي مي ناميم. از مشخصه هاي اساسي ذهن دو جايگاهي تمركز فعاليت ذهن بر روي نيمكره راست مغز است كه بر خلاف او انسان داراي آگاهي تقريبا 90 درصد نيمكره ي راستش كاركردي ندارد.انسان اين دوره فاقد قدرتي به نام آگاهي بوده و تمامي فعاليت هايش معطوف به نداهاي توهمي صادر شده توسط خدايان بوده است. كه اين خدايان در ابتدا به صورت خانوادگي و شخصي بوده و در گذر زمان متكامل تر شدند. كاوش هاي باستان شناسي نشان داده كه هر خانواده خداهايي به صورت شخصي در مكاني خاص از خانه خود داشته است. همچنين خدايان به هيچ نحو " زاييده ي خيال" كسي نبودند. آن ها اراده ي انسان بودند، آن ها دستگاه عصبي انسان ، احتمالا نيمكره ي راست او را اشغال كردند، و از صنايع تجربي هشدار دهنده و فرضي، اين تجربه را به شكل گفتار روشن منتقل كرده كه سپس به انسان مي گفتند چه بكند. اين گفتار از درون شنيده غالبا لازم بود. منسوب باشد به جسد مرده سرداري يا جسم تذهيب شده ي مجسمه اي با چشمان جواهر نشان در خانه ي مقدسش. بررسي هاي نشان داده بر روي بيماران اسكيزو فرنيك نيز مويد وجود چنين خاصيتي در ذهن انسان مي باشد. بيماران اسكيزوفرنيك نداهايي را به صورت آشفته و گاه به صورت واضح دريافت كرده و داراي توهمات شنيداري نيز مي باشند. تحقيقات درباره انسان هاي معمولي نيز بوسيله ي فعال سازي سمت راست مغز و ايجاد شوك به اين قسمت مغز نيز به درستي تئوري ما كمك مي كند. تصور انسان با ذهن دوجايگاهي كه قادر به فريب دادن انساني ديگر نيست و در واقع فاقد من تمثيلي (يكي از مهم ترين مشخصه هاي دنياي استعاري عبارتست از استعاره اي كه از خودمان داريم، يعني من تمثيلي كه مي تواند به شيوه ي نيابتي در تخيل ما جابه جا شود" شركت كند" و دست به كارهايي بزند كه ما در عمل آن ها را انجام نمي دهيم. براي مثال اگر در حالي كه در جنگل قدم مي زنيم بر سر دوراهي برسيم، و بدانيم كه يكي از مسيرها پس از پيچ وخم هاي بيشتري ما را به مقصد مي رساند مي توانيم مسير طولاني تر را با من تمثيلي خود در ذهن بپيماييم و ببينيم آيا چشم اندازها و بركه هاي مسير طولاني تر ارزش انتخاب آن را دارد. بدون آگاهي و همراهي با نيابت من تمثيلي ما توان انجام دادن چنين كاري را نمي توانيم داشته باشيم. شايد تا حدودي دور از ذهن باشد، اما شواهد تقريبا حاكي از وجود چنين انساني است. تحقيقات در مورد نوشته هاي اين دوره و بقاياي نوشتاري به جا مانده نيز اين امر را نشان مي دهد . نوشته ها معمولا به صورت فرامين و دستور هاي خدايان است كه به شخص ابلاغ شده و ردپايي از فكر كردن در آن ها يافت نمي شود. براي ملموس تر شدن بحث درخواست مي كنم توجه خود را به مواقعي معطوف كنيد كه در تنهايي خويش به خيال پردازي و رويا مي پردازيد. به گذشته، آينده و آرزوهايي كه دوست داريد به وقوع بپيوندد، فكر مي كنيد. ودر مخيله خود تمامي راه ها را براي فريب دادن يك شخص بررسي مي كنيد. اين مشخصه ها همگي براي انسان داراي آگاهي قابل تعريف است. احتمالا در دوران دو جايگاهي آرامش و امنيت بيشتري وجود داشته و انسان ها براي تقابل و درگيري دليلي نمي يافتند و تنها مطابق فرامين خدايان خود عمل مي كرده اند. در دوران دوجايگاهي، ذهن دوجايگاهي بود كه كنترل اجتماعي را داشت نه ترس، يا سركوب يا حتي قانون، هيچ جاه طلبي شخصي، هيچ دشمني شخصي، و هيچ ناكامي شخصي و هيچ چيز شخصي وجود نداشت، چون انسان هاي دو جايگاهي نه آگاهي داشتند و نه من تمثيلي كه با آن شخصي شوند. تمام ابتكار عمل نداي خدايان بود.
حال كه به توصيف ويژگي هاي انسان با ذهن دوجايگاهي پرداختيم دلايلي را براي گذار انسان از مرحله ي دوجايگاهي به مرحله ي آگاهي ذكر مي كنيم. اجازه بدهيد به ملاقات دو فرد از دو فرهنگ دوجايگاهي متفاوت توجه كنيم. بگذاريد تصور كنيم كه آن ها زبان يكديگر را نمي دانند و در تملك خدايان متفاوت هستند. كمبود دارايي هاي نسبي انسان باعث مي شد كه انسان ها براي تامين نيازهاي خود به مبادله كالا بپردازند، و اين دستورات سرچشمه اي جز فرامين خدايان ندارد. اما نداهاي جنگ افروزانه ي خدايان سبب درگيري و جنگ بين افراد مي شد. قتل عام و كشتار انسان هاي با دو فرهنگ متفاوت باعث افزايش استرس شده و نقش بازدارندگي را در تقابل دوباره ي آن ها و پيروي از نداهاي خدايان ايفا مي كرد. پيدايش نوشتار و تبديل فرامين خدايان به متون حك شده بر روي لوحه ها نيز نقش فرامين و نداهاي توهمي خدايان را كم رنگ تر كرد و بدين طريق توجه انسان ها بيشتر به پيروي از فرامين نوشتاري معطوف شد تا پيروي از نداهاي توهمي خدايان. در قسمت هاي قبل اشاره اي به فريبكاري به مثابه يكي از مشخصه هاي انسان داراي آگاهي داشتيم. فريبكاري براي انسان دوجايگاهي راهي براي فرار از كشته شدن توسط انسان هاي قبايل ديگر بود. و حفظ جان خود بوسيله ي سرپيچي از فرامين خدايان. پس سرپيچي در طول زمان نقش فزاينده اي را در فروپاشي ذهن دوجايگاهي داشت. همچنين يك سري مكانيسم هاي استعاري نيز نقش مهمي در فروپاشي ذهن دوجايگاهي و گذار به مرحله ي آگاهي داشت. استعاره در كلي ترين مفهوم آن عبارتست از به كار بردن كلمه اي براي چيزي به منظور توصيف چيز ديكري سبس نوعي شباهت بين آن ها و يا ميان روابط شان با چيزهاي ديگر. بايد متذكر شد كه تعريف ما از استعاره نسبت به تعريفي كه در ادبيات از استعاره مي شود اندكي متفاوت و كلي تر است. نقش معمولي استعاره عبارتست از تمايل به نام گذاري جنبه ي خاص از چيزي يا توصيف چيزي كه براي آن كلمه اي وجود ندارد. چيزي كه بايد نام گذاري، توصيف،بيان و يا از لحاظ واژگاني گسترده شود، و به كمك چيزي شبيه تر و آشنا تر روي موضوع عمل كنيم. تولد استعاره به مثابه روشي براي استفاده از خفايا و وازگان زبان است تا از تمام ظرفيت هاي موجود زبان استفاده شود.بحث پيرامون استعاره و نقش آن در فروپاشي ذهن دو جايگاهي بحثي گسترده و از حوصله كار ما خارج است. هدف ما فقط اشاره به اين موضوع به خاطر نقش مهم آن در تولد آگاهي بود. حال كه به ديرين شناسي آگاهي و روند تكامل انسان از مرحله ي ذهن دوجايگاهي به مرحله ي آگاهي سوبژكتيو پرداختيم، و پاره اي دلايل را براي گذار انسان برشمرديم. به سئوال دوم خود در ابتداي مقاله بازمي گرديم. با توجه به تفاصيل و توضيحات شايد روشن شده باشد كه واقعيت هاي بيروني باعث بوجود آمدن آگاهي در انسان شده اند. و اين سنت قديمي فلسفه درهم شكسته شد كه ما به وسيله ي ذهن خود به شناسايي ذهن ديگران مي پردازيم، و اين ذهن ديگران و رفتارهاي آن ها سبب آگاهي ما شده است. همچنين اين ديدگاه كه آگاهي با تولد زبان بوجود آمده نيز درهم شكسته شد. فلسف ي قرن بيستم توجه خود را بيشتر معطوف به زبان و بازي هاي زباني كرده و عامل اساسي در شناسايي واقعيت بيروني(ابژه) را زبان و استعاره هاي موجود در آن مي داند. اما بر اساس نظريه مطرح شده در بحث ما و تحقيقات موجود تولد زبان به مراحل پيش از آگاهي برمي گردد. و تولد زبان مقارن با تولد آگاهي نبوده، بلكه فقط استعاره هاي زباني به عنوان يكي از عوامل تاثيرگذار در بوجود آمدن آگاهي بوده است.
۱ نظر:
خيلي جالب بود رفيق
كلا حال كردم .
اميدوارم روزي برسه لازم نباشه حرفامون رو توي وبلاگ مخفي كنيم...
به اميد آزادي - برابري
ارسال یک نظر